Nổi bật khắp Châu Âu và Hoa Kỳ vào đầu thế kỷ 20, phong trào chủ nghĩa hiện đại trong kiến trúc là thời kỳ của sự tiến bộ cả về mặt thẩm mỹ và cấu trúc.

Kiến ​​trúc hiện đại không phải là những tòa nhà hay công trình kiến ​​trúc được thiết kế trong vòng vài năm trở lại đây. Andrew Heid, nhà sáng lập công ty No Architecture có trụ sở tại New York và là thành viên của AD Pro Directory, giải thích: “Trong lịch sử kiến ​​trúc, kiến ​​trúc hiện đại bắt đầu từ thế kỷ 17 và kéo dài đến giữa thế kỷ 20, kết thúc vào khoảng những năm 1950”. Mặc dù vậy, phong trào này vẫn là một trong những phong cách kiến ​​trúc đáng chú ý và phổ biến nhất hiện nay. Trong bài viết ngày hôm nay, hãy cùng Kiến Việt tìm hiểu về nguồn gốc và lịch sử của kiến ​​trúc hiện đại, tham khảo các ví dụ nổi tiếng và khám phá tác động lâu dài của các kiến ​​trúc sư hiện đại.

Kiến trúc hiện đại là gì?

Kiến trúc hiện đại là phong cách thống trị giới kiến trúc phương Tây từ những năm 1930 đến những năm 1960,  đặc trưng bởi cách tiếp cận có tính phân tích và chức năng trong thiết kế tòa nhà. Các tòa nhà theo phong cách này thường có phần mái bằng, mặt bằng sàn mở, cửa sổ có rèm và trang trí tối giản. Các kiến ​​trúc sư thời đó được hướng dẫn theo “quy tắc hình thức đi cùng chức năng”, điều này đã thúc đẩy các nhà thiết kế xem xét những yếu tố một tòa nhà phải có để đáp ứng người sử dụng trước khi xem xét đến hình thức bên ngoài. Vẻ ngoài thẩm mỹ của các tòa nhà hiện đại có mối tương quan chặt chẽ với một loạt triết lý chính trị xã hội, bao gồm cả ý tưởng rằng các tòa nhà có thể là câu trả lời cho những bất bình đẳng xã hội sâu xa. Phong cách này còn thường được gọi là phong cách quốc tế hoặc chủ nghĩa hiện đại quốc tế.

Heid chia sẻ: “Đối với tôi, kiến ​​trúc hiện đại được tóm tắt ngắn gọn nhất bởi Peter Blake, người từng là giám tuyển trưởng về thiết kế kiến ​​trúc tại MoMA. Trong phần giới thiệu cuốn sách ông viết vào những năm 1970 có tên là Ba nhà xây dựng bậc thầy, ông lập luận rằng kiến ​​trúc hiện đại ra đời vào thế kỷ 19 khi đô thị hiện đại tạo ra những chức năng mới và những kiểu hình mới chưa từng tồn tại trước đây. Ví dụ, sàn giao dịch chứng khoán, nhà tù, ga xe lửa hoặc bệnh viện và do đó cần những công trình kiến ​​trúc mới về hình thức, cách thể hiện hoặc phong cách”.

Lịch sử kiến ​​trúc hiện đại

Sự xuất hiện của các thiết kế theo chủ nghĩa hiện đại phần lớn được ghi nhận ở một nhóm kiến ​​trúc sư châu Âu, nổi bật nhất là kiến ​​trúc sư người Pháp gốc Thụy Sĩ Le Corbusier và kiến ​​trúc sư người Mỹ gốc Đức Walter Gropius. Gropius thành lập trường Bauhaus ở Đức, nơi giảng dạy phong cách thiết kế và trường phái tư tưởng có ảnh hưởng nặng nề đến thiết kế theo chủ nghĩa hiện đại. Ludwig Mies van der Rohe, một “ông trùm” khác có ảnh hưởng lớn đến kiến ​​trúc hiện đại, ông giảng dạy tại Bauhaus và là giám đốc ở đây. Joe Dangaran, đồng sáng lập của Los Angeles, có trụ sở tại Woods + Dangaran và là thành viên của AD Pro Directory, giải thích: “Những người theo chủ nghĩa Hiện đại cuối cùng đã trốn khỏi Đức đến Hoa Kỳ vì Đức Quốc xã. Đó thực sự là cách mà chủ nghĩa hiện đại đến Hoa Kỳ và sau đó lan từ Bờ Đông sang Bờ Tây”.

Đến những năm 1930, phong cách do những người đàn ông này dẫn đầu đã lan rộng khắp nước Mỹ. Kiến ​​trúc sư người Mỹ Philip Johnson đã tổ chức một cuộc triển lãm tại Bảo tàng Nghệ thuật Hiện đại ở New York với tên gọi “Kiến trúc Hiện đại: Triển lãm Quốc tế”, trưng bày phong cách kiến ​​trúc mới được định nghĩa bởi các dạng hình học và lối trang trí tối thiểu. Từ đây, cả hai thuật ngữ phong cách quốc tế và kiến ​​trúc hiện đại đều ra đời, triển lãm thể hiện những nguyên tắc cơ bản trong thiết kế hiện đại. Louis Sullivan, một kiến ​​trúc sư nổi tiếng của Trường Chicago và là cố vấn của Frank Lloyd Wright, đã đặt ra thuật ngữ “hình thức đi theo chức năng” vào năm 1893, thuật ngữ này cuối cùng đóng vai trò quan trọng trong phong trào chủ nghĩa hiện đại. 

Dangaran giải thích: “Một phần quan trọng của thiết kế hiện đại là làm cho ngôi nhà trở nên thoải mái và lành mạnh hơn. Vào thời điểm đó, không có nhiều ánh sáng tự nhiên và không gian mở, và phong cách hiện đại đã tìm cách đưa những yếu tố này vào để làm cho những người sống bên trong cảm thấy hạnh phúc và khỏe mạnh hơn. Kết nối không gian trong nhà-ngoài trời, kết nối với cảnh quan, với ánh sáng tự nhiên…đó thực sự là những yếu tố chủ nghĩa hiện đại đã đưa vào kiến ​​trúc”.

Cùng với những yếu tố thẩm mỹ này còn có sự phát triển về cấu trúc, nhiều trong số đó vẫn được sử dụng trong kiến ​​trúc đương đại cho đến ngày nay. “Sự đổi mới về cấu trúc của chủ nghĩa hiện đại là họ bắt đầu sử dụng bê tông mỏng, bê tông cốt thép hoặc chỉ kết cấu thép, và họ đưa cấu trúc lộ ra bên ngoài tòa nhà vì vậy các bức tường không còn là yếu tố cần thiết để giữ vững tòa nhà,” Dangaran nói. “Trước đó, hầu hết các tòa nhà đều được thiết kế với những bức tường chịu lực dày, do đó phát triển này cho phép thử nghiệm nhiều hơn về cách bố trí và hình thức của tòa nhà. Cùng với sự thay đổi này là cơ hội cho sự xuất hiện của các ô cửa sổ có rèm và các khoảng không gian mở lớn khác, điều đó biến đổi hoàn toàn những gì có thể thực hiện được trước đây. 

Heid chia sẻ: “Việc phát minh ra khung kết cấu thép đó là bước đột phá lớn. Bạn có thể lấp đầy nó bằng kính, đó thực sự là phong cách quốc tế và những tòa nhà theo chủ nghĩa hiện đại đối với tôi”.

5 quy tắc của kiến ​​trúc hiện đại là gì?

Vào đầu những năm 1920, Corbusier đã xuất bản một bản tuyên ngôn có tựa đề “Năm quan điểm của kiến ​​trúc”, ban đầu xuất hiện trong một ấn phẩm của kiến ​​trúc sư đồng sáng lập, L’Esprit Nouveau. Trong bài tiểu luận, Corbusier đã khám phá năm yếu tố chính của thiết kế mà ông tin rằng sẽ là nền tảng cho phong cách kiến ​​trúc mới này, nhiều yếu tố trong số đó liên quan đến sự thay đổi cấu trúc mà Dangaran và Heid đã lưu ý và tiếp tục có ảnh hưởng cực kỳ lớn trong phong trào hiện đại. Các nguyên tắc như sau:

1. Pilotis (Nhà trên cột)

Các tòa nhà được nâng lên trên bằng các cột đỡ đã được gia cố, giúp không gian tầng trệt lưu thông và nhường chỗ cho ô tô hoặc vườn.

2. Tự do thiết kế mặt bằng

Về cơ bản là một sơ đồ mặt bằng mở, nguyên tắc này liên quan đến việc phát triển kết cấu và loại bỏ các bức tường ngăn chịu lực, cho phép không gian sống bên trong trở nên linh hoạt hơn.

3. Tự do thiết kế mặt tiền

Cấu trúc mặt tiền được tách ra khỏi các bức tường, cho phép cửa sổ và cửa chính mở linh hoạt hơn.

4. Cửa sổ ngang

Cửa sổ nằm ngang trải dài, dọc theo mặt tiền, giúp ánh sáng cân bằng hơn và mang đến cảm giác không gian rộng rãi hơn.

5. Vườn trên mái

Những ngôi nhà hiện đại nên có khoảng vườn trên mái, và với thiết kế mái bằng cho phép chúng ta có thêm không gian sống.

Sự khác biệt giữa kiến ​​trúc hiện đại và hậu hiện đại là gì?

Theo nhiều cách, chủ nghĩa hiện đại là sự thể hiện một loạt các ý tưởng xã hội không tưởng qua xây dựng, nhiều ý tưởng trong số đó dựa trên các đề xuất rằng các tòa nhà có thể cải thiện và thay đổi sự bất bình đẳng xã hội. Chủ nghĩa hậu hiện đại bác bỏ ý tưởng này và thay vào đó tìm cách khám phá kiến ​​trúc từ một góc nhìn lập dị và đôi khi hài hước. Như Owen Hopkins, một nhà văn kiêm quản lý kiến ​​trúc, đồng thời là tác giả của nhiều cuốn sách bao gồm “Kiến trúc hậu hiện đại: Ít là một lỗ hổng”, đã chia sẻ về sự xuất hiện của thiết kế hậu hiện đại, “Ý tưởng rằng người ta có thể đơn giản xây dựng một thế giới tốt đẹp hơn đã đi rất xa”.

Xác định các yếu tố và đặc điểm của kiến trúc hiện đại

Ngoài những tiến bộ mang tính đột phá về cấu trúc, còn có nhiều yếu tố thẩm mỹ của thiết kế hiện đại là dấu hiệu:

• Hình chữ nhật có đường nét rõ ràng
• Sơ đồ mặt bằng mở
• Cửa sổ lớn, nằm ngang hoặc rèm kính
• Sự kết nối giữa trong nhà và ngoài trời
• Tối giản trong lối trang trí
• Thép, kính và bê tông cốt thép là những vật liệu xây dựng nổi bật nhất

Một vài ví dụ điển hình về kiến ​​trúc hiện đại

1. Villa Savoye

Không có tòa nhà nào thể hiện những lý tưởng này tốt hơn dự án Villa Savoye, được thiết kế bởi Corbusier và anh họ Pierre Jeanneret. Nằm ở ngoại ô Paris, ngôi nhà tuân theo năm điểm của Corbusier và có các cột đỡ bằng bê tông cốt thép, cửa sổ ngang, sơ đồ mặt bằng và mặt tiền tự do cũng như khu vườn trên mái.

2. Tòa nhà Seagram của Ludwig Mies van der Rohe và Philip Johnson

Được thiết kế bởi hai trong số những kiến ​​trúc sư theo chủ nghĩa hiện đại lớn nhất thời bấy giờ, tòa nhà chọc trời Seagram ở New York là hình ảnh thu nhỏ của chủ nghĩa hiện đại. Tác động của công trình rất đáng chú ý ngay từ khi nó được hoàn thành, The New York Times nói rằng đây là một trong những “tòa nhà được sao chép nhiều nhất” của thành phố.

3. Barcelona Pavilion của Ludwig Mies van der Rohe

Barcelona Pavilion nổi tiếng vì sử dụng nhiều vật liệu sang trọng. Chẳng hạn như mã não và travertine kết hợp với hình thức đơn giản. Cấu trúc này được thiết kế làm Gian hàng Đức cho Triển lãm Quốc tế năm 1929.

4. Fallingwater của Frank Lloyd

Là người tiên phong của chủ nghĩa hiện đại giữa thế kỷ, Fallingwater của Frank Lloyd Wright là một trong những ngôi nhà có ảnh hưởng lớn nhất từng được xây dựng. Mặc dù cũng kết hợp các yếu tố của kiến ​​trúc hữu cơ, nhưng nó được thiết kế theo nhiều nguyên tắc của chủ nghĩa hiện đại và có thể được coi là một sự phát triển của phong cách.

5. Nhà kính của Philip Johnson

Nhà Kính của Philip Johnson là một trong những ví dụ điển hình nhất về những tiến bộ về cấu trúc xuất hiện trong phong trào hiện đại. Những bức tường kính là điểm nổi bật nhất của ngôi nhà.

Nguồn: Architecturaldigest